voorzijde klantenboekje

drukkerij
de kleine eigen pers
 
SRVU / serum-A
- klantenboekje -
 

(de teksten die hieronder náást de afbeeldingen zijn weergegeven, waren in het èchte klantenboekje over de afbeeldingen heengedrukt, op de manier zoals die op bladzijde 3 [lees lerend en genietend] hieronder te zien is; deze pagina kon als voorbeeld dienen, omdat de tekst per georganiseerd toeval niet over het plaatwerk heenvalt.
de hoofdstuktitels bovenaan de bladzijden stonden op de plek waar hiernaast 'drukkerij' is gekallitekend; zie ook hiervoor de 'voorbeeldpagina' 3.)

deze inhoud - prachentig mooi

lees lerend en genietend

de bedoeling, lezeres, lezer, van dit kleine boekje is, om een ieder die van onze offset gebruik maakt (nog eens) in het kort op de hoogte te brengen van onze mogelijkheden en beperkingen.

ons 'masjinepark' bestaat uit twee A4*-offsetpersen (een rotaprint R40A en een multilith AM1250, voor de intimi), en (de mogelijkheid om gebruik te maken van) een grafise kamera.
van deze persen is op het moment enkel de R40A produktief.
de grafise kamera maakt het mogelijk fotoos te rasteren en lay-out te verkleinen / vergroten.

de prijzen die de afgelopen drie jaar prakties gelijk gebleven zijn, hebben we kortelings moeten verhogen vanwege de komeetsnelle stijging van de materiaalkosten.
desondanks blijven we ver beneden het kostennivo van de kommersjele drukker, zoals onze vakbond en politiek gelijkgestemden dat op prijs stellen en verdienen.

aangezien drukopdrachten niet altijd even verspreid binnenkomen, verdient het aanbeveling (ruim) vantevoren te reserveren, hetgeen zeker in het geval van regelmatig verschijnende uitgaves niet al te veel moeite moet kosten, omdat de makers daarvan meestal vér vooruit plennen.

om de aflevertijd zo kort mogelijk te houden verwachten we het te drukken materiaal tenminste één werkdag voor de geplende drukdag(en), zodat eventuele onduidelijkheden tijdig uit de weg geruimd kunnen worden.

in dit boekje kán niet alles staan, bel daarom gerust om uitleg, toelichting en aanvulling van de inhoud ervan.

* vouw dit boekje open en voor je ligt formaat A4; vouw dit boekje dicht en je ziet formaat A5.

welkom, en tot ziens

plaatwerk

als je alleen tekst wilt laten drukken, dat wil zeggen zonder fotoos of andere illustrasies, kun je het beste vóór je aan je lay-out gaat werken, even langs de barak komen om zogenaamde kolito-platen op te halen.    die kun je namelijk in een tiepmasjine verwerken, dit in tegenstelling tot alle hierna volgende platen die langs fotografise weg vervaardigd moeten worden.    het enige wat je aan je tiepmasjine moet veranderen is het lint: voor die platen heb je namelijk een autografies lint nodig (op de barak voorradig, zoals trouwens alles waar tussen haakjes 'barak' achter staat) ...    korrigeren doe je niet met vloeistof, lint of papiertjes, maar met een speciaal gummetje (barak).
mocht je de tekst van koppen willen voorzien, dan kun je dat óók, met een spesjale autografise balpen (barak).    met diezelfde balpen kun je natuurlijk ook prachtig tekenen.
(rotring, staedtler, en dergelijke tekenspesjalisten hebben zogenaamde 'letterlineaals' ...)

wij hebben drie soorten kolito-platen:
C30, daarvan kunnen we tot   200 afdrukken maken (barak),
C50, daarvan kunnen we tot   500 afdrukken maken (barak), en
C70, daarvan kunnen we tot 1500 afdrukken maken (barak).
de platen zijn na het drukken te bewaren voor een eventuele herdruk, maar de afdrukken van de tweede druk zijn van iets mindere kwaliteit.    gebruik maken van het kolito-siesteem is eigenlijk alleen lonend als je een áántal pagina's te drukken hebt, gezien de bijkomende kosten van lint, gum en balpen ...

als je voorgaand stukje eerder had moeten lezen (omdat nu je lay-out gewóón uitgetikt is ...), of als je wrijfletters, tekeningen, fotoos, stukjes krant en dergelijke in je lay-out hebt zitten (of wilt stoppen) dan laten we de kolitoos in de doos en gebruiken een van de volgende drie soorten platen: rapilith, drpo of metaal:

een rapilith-plaat gebruiken we bij een lay-out die moet worden afgedrukt op het formaat waarop ze wordt ingeleverd (A4 => A4, A5 => A5).    te gebruiken zijn alle originelen die met zwárt lint (karbonlint) op wít papier zijn getikt, die koppen van wrijfletters hebben of (tekeningen) in oost-indise inkt (maak, als je een gewone tikmasjine hebt, voor je met tikken begint de letterhamertjes schoon, en zet een niew lint op).
dikwijls zijn krante-artikelen (inkluis de fotoos daarbij) ook nog redelijk bruikbaar.
ónbruikbaar zijn meestal: gestenzilde zaken, fotokopieën, potloodschrijfsels en potloodtekeningen, teksten met gekleurde inkt gedrukt of gedrukt op gekleurd papier.
een rapilith-plaat haalt ongeveer 2000 afdrukken.
rond de 2000 afdrukken kunnen we ook maken van een drpo.
drpo's worden in de grafise kamera gemaakt, zie verder het magise oog.
mocht de oplage 5000 of meer zijn, dan maken we gebruik van metalen platen (zie het magise oog).

. . .

(op deze pagina stond geen tekst, het was de bedoeling om de achtergrondfoto vrij te laten ... alleen ging er iets mis bij het drukken [waarschijnlijk was het al eerder misgegaan, in de doka had ik niet voldoende kontrast in de foto aangebracht], waardoor de afbeelding niet echt helder overkwam, het was een foto van mijn vader als jongeman gezeten achter een zetmachine ... toen heb ik besloten om wat lagen over de foto heen te drukken, een chinees papierknipsel [de legende van koning aap], het 'logo' van de vrouwen-editie van de papieren tijger, een anarchisties fietsje, anti-atoom-button, titelregel van het tijdschrift nieuw amsterdams peil, en een hoofdstuktitel uit een vorige versie van klantgericht drukwerk van de srvu ter gelegenheid van de 'nieuwe' offsetpers.)

onderligt

als je je lay-out 'netjes' op papier wilt krijgen, verdient het aanbeveling een proef- of basis-lay-out te maken.
zo'n lay-out zou kunnen bestaan uit een vel met daarop een kader en wat richt-lijnen (wat betreft de marges, zie bladgespiegeld).

een lichtbak bestaat in z'n eenvoudigste vorm uit een kist, waarin wat (tl-)lampen branden, die afgedekt wordt door een doorschijnende plaat, het zogenaamde melkglas.
daarop leg je met een paar plakbandjes je basis-lay-out vast.    om niet teveel licht verloren te laten gaan is het misschien handig je basis-lay-out te maken op kalkpapier (zie het hiernaast liggende velletje).    leg, als dat kan, een linker- en een rechterpagina op de lichtbak, zodat / zó dat je de twee pagina's die in je drukwerk naast elkaar komen te liggen, op elkaar afgestemd kunt "plakken" (zie verder blokstrepen).

bij het maken van een lay-out voor een meerkleurendruk kun je het beste op de proef-lay-out zogenaamde 'paskruisen' aanbrengen (in dit boekje zijn ze in de bladhoeken te vinden), zodat je die op elke "kleur" kunt overnemen ... dat leidt gemakkelijker tot 'sluitwerk' (zie verder kleurspoeling).

sommige opdrachtgevers hebben niet de beschikking over een lichtbak ... hoe kunnen zij een fraaie lay-out maken ... het makkelijkste werkt een lay-out, waarvan alle pagina's vóórgelijnd zijn, waarbij op alle bladzijden in dunne (liefst líchtblauwe) lijntjes de marges staan aangegeven, alsmede de kolomaanduidingen ...    ik gebruikte zelf een siesteem, waarbij ik eerst op een vel zwaar papier dík met oost-indise inkt de basis-lay-out had aangegeven, om daarna op dunnere velletjes (zodat de lijning doorschemerde) tekst en verluchting te plakken.

sommigen hebben géén lichtbak, anderen een met regelbaar licht en instelbare helling, maar, let wel, ongeacht de beroepsmatigheid van je "apparatuur", als je (te) weinig tijd en aandacht besteedt aan het maken van je lay-out, dan zal het (gedrukte) resultaat daar steeds de smerige sporen van laten zien.

ruimte voor losse kop of zo ...

(deze bladzijde, pagina 6½, gedrukt op calquepapier, zat tussen pagina 6 en 7 in)

(tekst op de bladzijde:)

paskruis ==>
kolomlijn
kolomlijnen
ríchtlijn

richtlijnen kunnen een goede hulp zijn bij het plakken van losse tekstfragmenten, bij het onderstrepen of omkaderen, en bij wat al niet ...

formateloos

op de R40A kunnen we elke soort papier verwerken waarvan de breedte tussen 10,5 en 31 cm ligt, en waarvan de lengte minstens 14,8 cm en hoogstens 35,6 cm bedraagt.    ook zijn, langzaam, met een beetje goede wil en een boel geluk, papierformaten te verwerken waarvan bijvoorbeeld maar één zijde lineaalrecht is, maar waarom zouden we dat doen.    het grootste te bedrukken oppervlak is 24 cm breed en 33 cm lang.

de AM1250 kan papierformaten verwerken groter dan 7,6 x 12,7 cm, en kleiner dan 29,7 x 43 cm.    het maksimaal bedrukbare oppervlak bedraagt hier 26,4 x 33 cm.

het papier dat we in voorraad hebben is een bonte verzameling dun en dik A4-papier (A4: 21 x 29,7 cm): vijf gewichten (soorten / diktes) kringlooppapier, vier gewichten wit papier, en een twintigtal verschillende gekleurde soorten.
de laatste tijd komt het geregeld voor dat we een beperkte hoeveelheid folio-papier (folio: 22 x 34,5 cm) méér bestellen dan voor een bepaalde opdracht nodig is ...

mocht je iets op afwijkend papier gedrukt willen hebben, dan bestaat natuurlijk de mogelijkheid dat we dat bestellen, alleen moet het dan wel om een fikse hoeveelheid gaan (hoeveel dat is, is moeilijk te zeggen, dat hangt onder andere af van de mogelijkheden die wijzelf hebben / zien om het overblijvende papier op te gebruiken) ... de prijs van dat papier ligt dan vaak wel hoger dan die van het 'normale' A4, omdat snijloon en restpapier* ook betaald moeten worden, en omdat de bestelde hoeveelheden nooit zo groot zullen zijn dat we bulkkorting krijgen.

*       restpapier:
bij het versnijden van grote vellen tot kleine velletjes blijven vaak onbruikbare randen / snippers over.

bladgespiegeld

soms krijgen we een (A4-)lay-out te drukken aangeboden waar geen spatje wit meer op is te ontdekken ... dat is jammer, want dat kan niet: het gevolg is dan dat we óf stukken weg moeten laten vallen, óf de lay-out zo moeten verkleinen dat de masjine zich er niet in verslikt.
wat is namelijk het geval ... de lay-out wordt op plaat gezet, de plaat op de pers gespannen, ingeïnkt en het afdrukken kan beginnen: grijpervoetjes pakken een velletje papier vast, draaien dat de masjine door en dragen het over aan uitvoerwieltjes.    de strook papier die door de grijpervoetjes te grazen is genomen, wordt niet bedrukt, heet grijperwit, bevindt zich aan de bovenkant van het vel papier en is ongeveer 1,5 cm breed.    de uitvoerwieltjes bevinden zich aan de zijkanten van het papierspoor in de masjine.    zij rollen over de buitenste cm van de versbedrukte bladzijde en reproduseren fabelloos elk schijntje inkt dat ze tegenkomen bij iedere wielomwenteling ... heb je tot aan de uiterste rand gelay-out, dan kun je je voorstellen wat dat voor een grauwe bende wordt.
hou dus aan de bovenkant van je (A4-)lay-out 1½ cm vrij, en aan elke andere zijde ongeveer 1 cm (bij A3 komt dat neer op: boven iets meer dan 2 cm, andere randen iets minder dan 1½ cm).    wil je toch een volledig bedrukt A4-tje overhouden, dan kunnen we op folio drukken ... moet je later wel zelf schoonsnijden.

verder kan het nooit kwaad wat lichtpunten op de pagina te hebben: een van onder tot boven bedrukt vel papier is niet leesaantrekkelijk ... een pagina (met dezelfde hoeveelheid tekst, maar dan) verkleind en met illustrasies vergt veel minder van de leesbereidheid van diegenen die jij iets wilt vertellen.

blokstrepen

wij zijn niet zo verwaten te veronderstellen dat wij dé manier kennen, waarop je moet lay-outen om ervan verzekerd te zijn dat je geschrift gelezen wordt (heb jij al tot hier toe àlles gelezen?).    daarvoor zijn er teveel manieren en smaken.
wat zijn aard en doel van je werk: een boekje verlangt een rustiger, een pamflet een boeiender, ópwekkendere lay-out.
wat in elk geval afstoot in pamfletten, brosjures, tijdschriften en skripsies is de zogenaamde tekstbrij: bladzijden lang volgepropt met [...]

(tekst gaat verder op volgende pagina)

(A)'dam

(deze bladzijde, pagina 10½, gedrukt op calquepapier, zat tussen pagina 10 en 11 in; aangezien de druk meeliep met pagina 6½, ziet dit er spiegelbeeldig uit, maar is natuurlijk in doorzicht leesbaar)

(tekst op de bladzijde:)

was dit niet op een dag in april (1980) op een sentrale plaats in een grote stad in nederland, toen er met wat kronen werd gegoocheld, en stonden die jongetjes met die bromfietshelmen en pannedeksels er niet om te voorkomen dat het óver-entoezjaste (de leus: 'onze woning voor die kroning' was de juichkreet van die dag) een feest zou maken van deze wereldbekeken plechtigheid ... ik weet niet waarom alle vlaggen halfstok hangen.

[...] tekst.    je wint in zo'n lang-verhaal-geval al veel door te werken met tussenkopjes, door tussen de alineas witregels in te lassen, door tekst met illustrasies af te wisselen (als je maar weinig plaatjes hebt, zet ze dan op de rechterbladzij, dan blijven ze namelijk langer in beeld dan wanneer geplaatst op de linker), door één tekstkolom een paar sentimeter korter te maken dan de andere, door brede marges aan te houden, door een aantrekkelijk lettertype te gebruiken:

!!! [hier ga ik bewust afwijken van de tekst van het 'klantenboekje' in verband met jouw browser-instellingen en de lettertypes op jouw computer; als de tekst eruitziet als de rest van de pagina, wil dat zeggen, dat ik niet heb voorzien welke lettertypes in die soort jij op je computer hebt:] !!!

door het op bepaalde plaatsen (herhaald motief, ritmies verschuivend van bladzij naar bladzij) onderbreken van de tekst door zwarte balken of blokken, récht, of onder een bepaalde hóék door de bladzijde snijdend, of door je tekst te voorzien van een kader of koppen in een andere kleur ...

kleurspoeling

de gemakkelijkste manier om met kleur te werken is door een andere kleur papier te gebruiken.    je hebt bij ons de mogelijkheid te kiezen uit twintig soorten die we in voorraad hebben, en uit nog tíg anderen die besteld kunnen worden.

voor de verandering zou je ook eens in plaats van de gewone (zwarte) inkt je opdracht in een andere kleur kunnen laten drukken.    het aantal kleuren inkt dat gemengd / aangemaakt kan worden is moeilijk te tellen.

je zou je zwarte tekst in een gekleurd kader kunnen laten afdrukken, en dat nog eens op gekleurd papier.

en dan tenslotte bestaat de mogelijkheid je opdracht in meerkleurendruk uit te laten voeren.    hiertoe dien je wel goed uitgesplitste lay-out in te leveren: een vel (in zwarte inkt gelay-out) van het gedeelte dat in groen (bijvoorbeeld) moet worden vermenigvuldigd, een vel (in zwarte inkt gelay-out) van het gedeelte dat (bijvoorbeeld) in rood moet worden gedrukt, enzovoort.
om er nu voor te zorgen dat je mooi sluitwerk krijgt (dat wil zeggen, ontwerponderdelen die tegen elkaar aan moeten komen te liggen, moeten niet over elkaar heen afgedrukt worden), verdient het aanbeveling de onderscheidene kleurlagen van paskruisen te voorzien (hoe dat werkt is al dan niet goed te zien op de bladzijden van dit boekje).
maak zo'n lay-out bij voorkeur op kalkpapier, dat is niet alleen voor jezelf gemakkelijk.

neemt u dat maar weer mee terug, lieverd ...

een tijdje terug nam iemand kolito-vellen mee, een autografies lint en een gumpotlood ... toen hij de betikte vellen inleverde, leek er niets aan de hand, maar eenmaal het vel geëtst op de masjine geplaatst, bleek het tiepwerk voor niets te zijn geweest: de eerste afdruk gaf nog een grijze weergave van de tekst, de tweede afdruk én de plaat waren blanko.
navraag leerde ons: "het lint in m'n masjine was nog zo goed, dat ik 't niet heb vervangen door jullie lint" ... nou vraag ik je.
trouwens, dezelfde persoon had op de vierde of vijfde bladzij z'n potlood vergeten, en gekorrigeerd met lak; dat zou ook een mooie zwarte vlek zijn geworden, als we die pagina gedrukt zouden hebben.
wat dus óók niet kan in kolito-lay-out is gebruik maken van plakletters, en oost-indise inkt (of viltstiften).

kom je met een grijze lay-out op de proppen, en dan liefst een die op kringloop of gekleurd papier is gemaakt, dan kun je rekenen op een erg entoezjast onthaal met de woorden die hierboven uitvergroot zijn weergegeven.

wat ook aardig is: je wilt twee-kleurendruk, en hebt de lay-out van de twee kleuren op één pagina gemaakt (kost ons tijd, en jou dus geld, want dat moet uitgesplitst), of je komt met een níét-ingeplende opdracht aanzetten, of je hebt je opdracht wél ingeplend in het drukschema, maar het aantal te drukken paginas is enigszins uit de hand gelopen (bijvoorbeeld verdúbbeld), de oplage is te laag doorgegeven ... je hebt een rand-tot-rand lay-out gemaakt in plaats van (wat je opgaf) een met marges, plots blijken er ook fotoos in te moeten, of je hebt de fotoos ín je lay-out geplakt in plaats van ze onder verwijzing lós bijgeleverd ...

dit onderdeel van het 'klantenboekje' is niet bedoeld om te katten, de bedoeling is uitsluitend om jouw beurs en ons humeur te sparen ...
in beginsel is namelijk álles te drukken, maar het zou wel eens kunnen dat het veel ekstra tijd en materiaal kost en dan wordt die rekening zo hoog ... bovendien vinden wij het helemaal niet prettig om een half uur een plaat te moeten poetsen om de achtergrond (kringloop, gekleurd papier, achterkant van krant) weg te krijgen, om voor een wissewasje naar de doka te moeten, om in te grijpen in jouw lay-out ...
(tekst gaat verder op volgende pagina)

opgaves onder voorbehoud

zoals je in lees lerend en genietend al kon lezen hebben een aantal materiaalsoorten het nodig gevonden hun kostprijs drasties omhoog te gooien (rapilithplaten bijvoorbeeld werden in twee jaar tijd tweeëneenhalve keer zo duur, in verband met de fotografise emulsie, die zilver bevat), wat voor jou als gevolg had (wij hoeven immers geen winst te maken, maar kunnen natuurlijk niet met verlies gaan draaien) dat je rekeningen hoger werden.

aangezien deze prijsstijgingen voor de ons (politiek en anderszins) het meest ná staande groeperingen de grootste problemen opriepen, besloten we om een drie-tarieven-stelsel in tevoeren, waarbij de middelste tariefgroep het dichtst bij de werkelijke onkostenpost zit; het laagste tarief is derhalve een korting, die voor een gedeelte door het derde tarief moet worden opgebracht ... (nét de landspolitiek, maar dan presíés andersom).

in de eerste tariefgroep valt het werk, dat ons te drukken aangeboden wordt door de SRVU (ama ona da) en de daaraan verbonden fakulteitsgroepen.
volgens het derde tarief gevormde rekeningen worden gestuurd naar diegenen van de overige opdrachtgevers waarvan bekend is dat ze tamelijk veel geld hebben of gesubsidieerd worden.
naar een rekening in tarief twee kijken alle andere opdragers, mits het drukwerk dat ze gemaakt willen zien, níét naar kommersie, absolutisme of dogmadom ruikt ... (hoe simpatiker de aksie, hoe meer lol).

de reden waarom de prijslijst een inlegvelletje is, hoeft waarschijnlijk niet vermeld te worden; om mogelijke misverstanden te voorkomen, volge zij wel: gezien de labile prijsindeks van zowel chemikaliën als papier (wat gebeurt er als van gelder werkelijk wegvalt, verdwijnt dan het konkurrensiemodel, komt er een buitenlands monopolie?) kunnen prijswijzigingen tien jaar uitblijven, maar (en dat is geloofwaardiger) ook in drie weken hun beslag krijgen ...

opdracht voor offsetwerk door: