Aanvullende tekst gebaseerd op NEN 632:
Fouten in de tekst worden met een van de verwijzingstekens aangegeven in de tekst, en naast de tekstregel herhaald, met daarbij het correctieteken of de correctie zelf.
De tekens [15] tot en met [24] mogen zonder verwijzingstekens in de tekst worden geplaatst, doch dienen tevens naast dezelfde regel herhaald te worden om te voorkomen dat een correctie niet wordt uitgevoerd, omdat de corrector eroverheen gekeken heeft.
De correctietekens [1] tot en met [14] worden níét in de tekst geplaatst.
De letters of woorden waarop correcties [9] tot en met [13] moeten worden toegepast, worden in de tekst omcirkeld. Hetzelfde geldt als het omgekeerde van toepassing is (dus: "niet vet", "niet cursief", enz.).
De manier waarop correcties naast de tekstkolom worden aangebracht is in principe steeds ván de tekst af; waar tekst in twee kolommen op een pagina staat, worden correcties alleen búíten de kolommen aangebracht, níét tussen de kolommen in; staan op een bladzijde meer dan twee kolommen, dan worden aparte proefdrukken gemaakt zó dat maximaal twee kolommen naast elkaar op de proefdruk terecht komen.
Als een tekstcorrectie op grote stukken tekst van toepassing is (bijvoorbeeld een hele alinea moet vet of cursief gezet worden), dan wordt naast dat tekstblok een verticale streep getrokken (een horizontaal streepje bij eerste en laatste regel), en daarnaast dan de gewenste correctie.
Waar interlinie moet worden tussengebracht, dan wel verwijderd (tekens [23] en [24] ), wordt zo nodig ook het aantal witregels (omcirkeld) aangegeven.
Probeer dicht bij elkaar staande drukfouten met verschillende verwijzingstekens te benoemen, om in de correctie helderheid te behouden. Een (de enige) uitzondering hierop vormen twee identieke drukfouten in één regel zetsel: die geef je met hetzelfde teken aan, bij de correctie naast de kolom wordt dit door een omcirkelde (2x) aangegeven (twee keer toepassen).
Als te corrigeren letters of woorden naast elkaar staan, gebruike men het liefste een horizontaal doorhalend verwijzingsteken /------/.
Als regels in de verkeerde volgorde in het zetsel terecht gekomen, geeft men dit aan als in het hiernaast staande tekeningetje:
Tegenwoordig gebeurt zetten bijna altijd machinaal, of fotografisch, of middels dtp, dus een aantal van de correctietekens is niet meer nodig: ondersteboven staande letters [1] komen alleen voor bij handzetsel en verkeerd gecorrigeerd zetsel van de Monotype (machine die in losse letters zet); gerezen wit [4] ook alleen bij handzetsel en Monotype®; in lijn en omhoog brengen [16 en 18] zijn in ieder geval voor vaste-regel zetmachines (onder andere Linotype®, Intertype®) nauwelijks voorstelbare correcties.
In tegenstelling tot wat NEN 632 stelt, worden de tekens [6] en [14] waar mogelijk wél (ook) in de tekst geplaatst.
Vóór de verschijning van NEN 632 waren er naast de hierboven afgebeelde correctietekens nog andere in omloop. Nog steeds worden er afwijkende correctiesymbolen gebruikt. Dat heeft er vast ook mee te maken, dat NEN 632 als de Nederlandse standaard geldt, en elk land zijn eigen tekens had en gestandaardiseerd heeft. Dat levert hooguit bij internationaal correctiewerk problemen op (die zijn te ondervangen door het vooraf maken van goede afspraken). Hieronder volgen een aantal van de afwijkende correctietekens. Voorzover mogelijk heb ik ze de nummers gegeven die in NEN 632 worden gebruikt, maar bij de tekens die daar niet in voorkomen kan dat natuurlijk niet. Ook de omschrijving wijkt bij de een af en toe behoorlijk af van hoe de ander wil dat er gecorrigeerd wordt (al zal dat waarschijnlijk niet al te veel problemen opleveren in de contekst waarin ze gebruikt worden).
Om een voorbeeld te geven: het hieronder [20a] genoemde teken betekent "inspringen" bij de een en "rechts aligneren / naar rechts en in lijn brengen" bij anderen, zoals [21a] "niet inspringen" als correctie wil zien, of (bij anderen) "links aligneren / naar links en in lijn brengen", en hoewel er overeenkomsten te zien zijn, het effect is niet overal voorspelbaar.
Een ander voorbeeld: het (NEN 632-)teken dat in de verte lijkt op een vierkant haakje [ [20] wordt ergens omschreven als "naar volgende regel", in een ander geval trof ik de volgende omschrijving aan "geen nieuwe regel" - ga er maar aan staan, wat willen ze nou.
Hieronder een 'klein' voorbeeld van te corrigeren en gecorrigeerde tekst (de handzetter die de eerste tekst voor ons zette kreeg een week extra vakantie om de frustrerende ervaring van al die moedwillig aangebrachte fouten weg te kunnen werken, wij grafici kloegen vroeger niet over onze grafische cao, de beste die er was - tegenwoordig zou er 'klaagden' geschreven worden, en niet alleen dat).
Mocht jij als corrector ooit een tekst onder ogen krijgen, die er zo vreselijk uitziet als die hieronder, en de zetter is geen leerling (en er is geen opzet in het spel, zoals nu), dan zou ik deze zetter in een persoonlijk gesprek aanraden om een andere baan te zoeken, een waarbij leesvaardigheid en tekstbegrip minder nadrukkelijk nodig zijn.
Links de proefdruk van het oorspronkelijke, nogal foute zetsel, met extra interlinie (in verband met de grote hoeveelheid aan te geven en vervolgens aan te brengen correcties was dat wel handig), rechts de gecorrigeerde afdruk.
Als je goed oplet zie je dat ik niet alleen de 'officiële' correctietekens gebruikt heb. Dat levert waarschijnlijk weinig commentaar op, omdat duidelijk is wat bedoeld wordt (overigens ben ik benieuwd of iemand de twee door mij niet gecorrigeerde fouten vindt). Verder heb ik twee gelijke correcties met ongelijke tekens aangegeven, iets wat bij echte correcties natuurlijk niet hoort.
(als je het hele verhaal wilt lezen, lees het maffe stuk 'over leesgenoegens' bij de bijlagen)
Nog even terugkomend op de grafische cao: zoek bij de bijlagen de "ordinantie voor de ghesellen der plantynsche druckerye" maar even op, dan weet je waar ik het over heb.